* Deze blog is geschreven volgens de nieuwste wetenschappelijke inzichten, mijn eigen ervaringen en de ervaringen met mijn cliënten.
In mijn vorige blog ging ik in op de invloed van onze fysieke leefomgeving op onze gezondheid. Ik vertelde hoe onnatuurlijke en toxische prikkels onze gezondheid steeds meer onder druk zetten. Onze leefomgeving is in de afgelopen honderd jaar dusdanig ingrijpend veranderd, waardoor er een evolutionaire mismatch is ontstaan. Ook deelde ik mijn favoriete strategieën waarmee je je leefomgeving juist kunt laten werken voor je gezondheid. Naar aanleiding van deze blog kreeg ik van meerdere lezers de vraag hoe je je gezondheid kunt beschermen wanneer je er niet aan ontkomt dat je regelmatig in een onnatuurlijke omgeving te bevinden. Sommige mensen ontsnappen door hun beroep of woonlocatie niet aan negatieve effecten van een onnatuurlijke omgeving. Hoe bescherm je jezelf tegen een verhoogde kosmische radiatie (piloten bijvoorbeeld), elektromagnetische frequenties, luchtvervuiling, pesticiden en water- en voedselverontreiniging? En hoe zorg je voor een zo optimaal mogelijke reparatie wanneer schade is verricht aan je lichaam? In deze blog vind je de antwoorden en ga ik in op hoe jij je gezondheid zo goed mogelijk kunt beschermen tegen schadelijke invloeden vanuit je fysieke leefomgeving.
De 5 niveaus van schade in ons lichaam
Onnatuurlijke en toxische prikkels vanuit onze leefomgeving kunnen op vijf verschillende niveaus schade richten aan ons lichaam:
- DNA
- Cellen
- Celcommunicatie
- Weefsels
- Microbioom
DNA
In ons DNA ligt de code opgeslagen voor het aanmaken van eiwitmoleculen die essentieel zijn voor ons bestaan. De eiwitmoleculen vormen de basis van hormonen, celreceptoren, verteringsenzymen, celprocessen, lichaamseigen antioxidanten, lichaamsweefsels (spieren, pezen, botten, kraakbeen en meer), enzovoort. Schade aan ons DNA kan op zowel korte als lange termijn ingrijpende gevolgen hebben voor onze gezondheid.
Cellen
Het DNA ligt opgeslagen in de kern van de cel. De cel bestaat uit een vetzurenwand met talrijke receptoren en transportkanalen. De celwand heeft een uitermate belangrijk plek in onze gezondheid, omdat het alles wat buiten de cel gebeurt, communiceert naar het DNA. De wanden van onze 37 triljoen cellen zijn echter erg gevoelig voor schade.
Celcommunicatie
Cellen kunnen met elkaar communiceren via mechanische verbindingen, hormonen, exosomen en elektrische signalen. De communicatievorm tussen de 200 verschillende soorten cellen in ons lichaam is afhankelijk van het type en de locatie van de cel. De communicatievormen dienen zeer nauw afgesteld te zijn en kunnen makkelijk verstoord worden door onnatuurlijke prikkels van buiten af. Mechanische verbindingen of hormonen kunnen beschadigd raken of communicatie wordt niet goed verzonden dan wel ontvangen door cellen.
Weefsels
Ook de weefsels waarin de cellen gelegen zijn, kunnen beschadigd raken. Dit kan enerzijds directe schade zijn door bijvoorbeeld straling (denk aan zonnebrand) of luchtvervuiling. Anderzijds is de schade indirect. Het zijn namelijk de cellen die de weefsels produceren en onderhouden. Wanneer de celfunctie verstoord is, kan dit leiden tot verminderde weefselkwaliteit en -hoeveelheid. Bijvoorbeeld, als je weinig beweegt dan leidt dit onder andere tot een afname van de spiermassa, botdichtheid en peeskwaliteit.
Microbioom
Het microbioom is de verzameling van alles micro-organismen zoals bacteriën, virussen en schimmels die in en op ons leven. Naar schatting bevat ons lichaam honderd keer zoveel micro-organismen als cellen in ons lichaam. Deze micro-organismen vervullen een uitermate belangrijke rol in ons welzijn, maar zijn tegelijkertijd erg gevoelig voor schadelijke invloeden van buitenaf.
Bescherming en reparatie
Nu we weten op welke niveaus in ons lichaam schade verricht wordt, is de volgende vraag op welke niveaus bescherming en reparatie in gang gezet dienen te worden. Het antwoord is als volgt: wanneer de cellen en het DNA zich goed kunnen beschermen en repareren, dan word jij beschermd tegen schade en zal jij goed gerepareerd worden na schade. Het kan natuurlijk wel zo zijn dat de schade simpelweg te groot is, te lang aanhoudt en/of te vaak voorkomt waardoor de bescherming en reparatie tekortschieten, hoe goed deze ook werken. Ook kan het microbioom te sterk aangetast zijn. Deze wordt nu verder buiten beschouwing gelaten.
Detectie en reparatie van DNA
Het detecteren, uitlezen en repareren van DNA wordt toegedicht aan een samenwerking tussen het enzym poly-ADP-ribose-polymerase (PARP) en sirtuïnen. De sirtuïnen hebben in wetenschappelijk onderzoek de laatste jaren zeer veel aandacht genoten. Een van de belangrijkste taken van deze groep eiwitten is het repareren van beschadigd DNA. Nadeel is dat daarbij zeer veel van het stofje nicotinamide adenine dinucleotide (NAD) wordt verbruikt. NAD is een afgeleide vorm van vitamine B3 (niacine). Voldoende voorraad van NAD en vitamine B3 is dus essentieel voor de werking van sirtuïnen. Daarnaast dienen de sirtuïnen geactiveerd te worden door beweging en sirtuïne-activerende voedingsstoffen. NAD zelf wordt ook direct gebruikt om beschadigd DNA. Daarbij wordt NAD in stukjes geknipt en gebruikt om beschadigde delen van DNA te vervangen.
Bescherming en reparatie van cellen
De cel heeft een aantal wapens in haar arsenaal om zich te beschermen tegen schade en om zich te repareren na schade. Allereerst bevat het een aantal antioxidanten zoals glutathion, catalase, superoxidedismutase. Deze enzymen beschermen de cel tegen schade door vrije radicalen afkomstig van straling of een verhoogd zuurstofverbruik in de cel.
Naast antioxidanten bevat de cel zogenaamde heat shock proteins (HSP’s) die als bodyguard fungeren van alle eiwitmoleculen die onmisbaar zijn in de cel. Het is echter niet te voorkomen dat sommige eiwitten toch beschadigd raken. Dankzij het ubiquinone-proteasoom-systeem kan de cel deze beschadigde, nutteloze eiwitten opruimen voordat ze ophopen en de cel nog meer beschadigen.
De cel heeft nog een superwapen als het gaat om reparatie van zichzelf. Het is in staat haar eigen beschadigde onderdelen (moleculen) te consumeren en te hergebruiken. Om dit proces van autofagie te activeren, dient het energieniveau van de cel regelmatig verlaagd te worden (via een enzym dat AMPK heet) en dienen de insulinespiegel en eiwitconsumptie niet voortdurend hoog te zijn.
Activering van de ontstekingsreactie
Wanneer de cel schade ondergaat, is het van belang dat er een ontstekingsreactie in gang gezet wordt. De schadelijke factoren activeren een set van eiwitten in de cel die NF-kappa B (NFkB) genoemd wordt. NFkB schudt de cel wakker om hormonen te produceren die vervolgens in de bloedbaan terecht komen. Deze hormonen zorgen voor een verhoogde doorbloeding waar nodig, activeert het immuunsysteem en kan je een gevoel van ziek zijn geven. Je ziek of niet lekker voelen zorgt er dan voor dat je het rustig aan doet, zodat je energie spaart voor herstel- en reparatieprocessen. NB: helaas is bij veel mensen door een ongezonde leefstijl NFkB ontregeld waardoor de ontstekingsreactie continu aan staat. Dit is onnatuurlijk en heeft schadelijke effecten op de gezondheid.
Vervanging van beschadigde cellen
Wanneer cellen dusdanig beschadigd zijn dat ze niet meer gered kunnen worden, zullen ze vervangen moeten worden. Gelukkig heeft ons lichaam een back-upsysteem in de vorm van stamcellen. Stamcellen zijn ‘slapende’ cellen die, wanneer ze geactiveerd worden, omgevormd kunnen worden tot een specifieke cel. Bijvoorbeeld huidcellen die dood zijn gegaan door overmatige UV-straling, kunnen vervangen worden door nieuwe huidcellen via deling van stamcellen in de huid. De hoeveelheid en gezondheid van de stamcellenpoel is bepalend voor hoe goed en hoe lang dode huidcellen vervangen kunnen worden.
De ingrediënten van bescherming en reparatie
Het mag duidelijk zijn dat de hierboven genoemde processen optimaal dienen te verlopen voor een goede bescherming tegen schade en reparatie na schade van DNA en cellen. Ik maak onderscheid tussen twee categorieën van strategieën waarmee je bescherming en reparatie kunt bevorderen. De eerste categorie is voedingsstoffen aanleveren. De tweede categorie is de reparatiemodus aanzetten.
Voedingsstoffen aanleveren
Zonder voedingsstoffen geen bescherming en reparatie. De voedingsstoffen zijn namelijk noodzakelijke moleculen die betrokken zijn bij de stofwisselingsprocessen van bescherming en herstel. Ook zijn voedingsstoffen bouwstenen om de beschadigingen te corrigeren. Vergelijk het met een muur die is opgebouwd uit bakstenen en met cement bijeengehouden wordt. Wanneer door weer en wind deze muur verweerd is, dan is het op een gegeven moment nodig om deze muur te repareren met nieuwe bakstenen en cement. Bescherming van de muur kan door goed plamuur- en schilderwerk. Hieronder vind je een overzicht van belangrijke voedingsstoffen (‘plamuur en cement’) die essentieel zijn voor bescherming en reparatie.
Essentiele vetzuren. Omega-3- en -6-vetzuren in de juiste verhouding zijn essentieel voor gezonde celwanden. Tevens zijn deze vetzuren van belangrijk voor het immuunsysteem.
Essentiele aminozuren. Voor de opbouw van eiwitten zoals enzymen.
Vitamine A. Voor het ondersteunen van gezonde celdeling en DNA-replicatie, en ondersteuning van het immuunsysteem dat de dirigent is van bescherming en reparatie.
B-vitaminen. Voor het vrij maken van energie voor de bescherming en reparatie; vitamine B3 is zelfs essentieel voor de aanmaak van NAD.
Vitamine C. Voor het vangen van vrije radicalen, versterken van het immuunsysteem en reparatie van bindweefsel.
Vitamine D. Voor het ondersteunen van het immuunsysteem.
Vitamine E. De tocoferolen en tocotriënolen zijn belangrijke beschermers van de celwanden.
STACS (‘sirtuin-activating compounds’). Dit zijn stoffen die de sirtuïnen activeren om aan de slag te gaan met DNA-reparatie.
Mineralen. Essentieel voor de werking van enzymen en daarmee de effectiviteit van stofwisselingsprocessen van bescherming en reparatie.
Astaxanthine, apigenine, epigallocatechinegallaat (EGCG), nicotinamide riboside (NR), pterostilbene, quercetine, alfaliponzuur en astragalus. Dit zijn allemaal moleculen die van nature voorkomen en een sterk positief effect hebben op de bescherming en reparatie van cellen en DNA.
Reparatiemodus aanzetten
Wanneer door invloeden vanuit de omgeving schade is gericht aan onze cellen en DNA, dan betekent dit niet automatisch dat de reparatieprocessen op volle toeren gaan draaien. Daarvoor dienen essentiële voedingsstoffen te worden aangeleverd én dienst eerst de reparatiemodus van alle betrokken cellen geactiveerd te worden. Schade zal de reparatiemodus deels activeren, maar voor het volledig activeren is meer nodig. Hieronder vind je een overzicht welke factoren dat het beste doen.
Beweging (gedoseerd). Dit activeert zowel de sirtuïnen als autofagie via het activeren van het enzym AMPK. Het activeren van AMPK komt tot stand doordat bewegen de cellen ‘het idee geeft’ dat de energievoorraad laag dreigt te raken. Ook blijkt beweging de hoeveelheid NAD in de cel te boosten.
Calorierestrictie. Dit kan het beste bereikt worden door regelmatig intermitterend vasten toe te passen of mimetica (substanties die nabootsen) van intermitterend vasten te gebruiken. Ook vasten activeert autofagie via het enzym AMPK.
Na sporten niet direct (1-2 uur) eten. Dit versterkt de activering van AMPK door beweging en calorierestrictie te combineren.
Diepe, regeneratieve slaap. Dit zorgt voor afgifte van groeihormoon. Veel diepe slaap is een direct gevolg van voldoende aanmaak van melatonine dat samen met groeihormoon bedraagt aan het aanzetten van de reparatiemodus.
Stressreductie, ontspanning en levensvreugde. In geval van stress komt het lichaam in de overlevingsmodus terecht. Wanneer het lichaam moet overleven gaat alle energie hierheen ten koste van reparatie. Wil je de reparatiemodus aanzetten, dan is het dus noodzakelijk voor voldoende ontspanning te zorgen en niet continu in een staat van stress te zijn. Zorg ook voor een flinke dosis vreugde in je leven. Levensvreugde versterkt het helende effect van stressreductie en ontspanning.
Advies nodig?
Wil jij je optimaal beschermen tegen de schadelijke invloeden vanuit je leefomgeving? En wil jij ervoor zorgen dat je lichaam zo optimaal mogelijk herstelt van schade veroorzaakt door de leefomgeving? Als je graag coaching en/of advies wilt hebben in hoe je de essentiële voedingsstoffen voldoende binnenkrijgt en jouw reparatiemodus activeert, neem dan gerust contact op voor een gratis kennismakings- en adviesgesprek.
